3 สัญญาณเตือนด้านความคิด ความจำที่บอกว่าคุณกำลังเป็นผู้สูงอายุ

22 พ.ย. 2567 | 09:49 น.

การเปลี่ยนแปลงที่เกี่ยวข้องกับอายุในวิธีที่สมองจัดการกับความจำ การคิด และกระบวนการทางจิตอื่นๆ เรียกว่า “การเสื่อมสมรรถภาพทางปัญญาจากอายุ” การทำความเข้าใจว่าการเปลี่ยนแปลงของอายุส่งผลต่อการทำงานทางปัญญานั้นสำคัญ มันสามารถช่วยให้คุณเข้าใจว่าจะคาดหวังอะไรได้บ้างเมื่อถึงวัยของคุณ นอกจากนี้ยังสามารถช่วยให้ครอบครัวเข้าใจการเปลี่ยนแปลงที่สังเกตเห็นในผู้สูงอายุได้ดีขึ้น และว่าการเปลี่ยนแปลงเหล่านั้นผิดปกติหรือไม่ และนี่คือ 3 สัญญาณเตือนด้านความคิด ความจำที่บอกว่าคุณกำลังเป็นผู้สูงอายุ

3 สัญญาณเตือนด้านความคิด ความจำ

เมื่อพูดถึงความรู้ความเข้าใจหรือ "การทำงานของสมอง" หลายคนมักจะนึกถึงความจำเป็นอันดับแรก แต่จริงๆ แล้ว การคิดและการทำงานของสมองนั้นซับซ้อนกว่านั้นมากนี่คือ 6 วิธีหลักที่ความรู้ความเข้าใจเปลี่ยนแปลงไปตามอายุ

1.ความเร็วในการประมวลผล หมายถึง ความเร็วที่สมองสามารถประมวลผลข้อมูลและตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นนั้นๆ ไม่ว่าจะเป็นการเคลื่อนไหวร่างกายหรือการให้คำตอบ ความเร็วในการประมวลผลนี้มีผลต่อการทำงานแทบทุกอย่างของสมอง ความเร็วในการประมวลผลไม่ได้หมายถึงทักษะทางจิตเฉพาะอย่าง แต่หมายถึงความเร็วที่คุณสามารถจัดการกับงานทางจิตต่างๆ ได้

ความเร็วในการประมวลผลลดลงตามอายุ โดยผู้เชี่ยวชาญบางท่านอธิบายว่าเป็นการลดลงแบบค่อยเป็นค่อยไป การลดลงนี้เริ่มต้นตั้งแต่ช่วงวัยผู้ใหญ่ตอนต้น ดังนั้นเมื่อถึงอายุ 70 หรือ 80 ปี ความเร็วในการประมวลผลจะลดลงอย่างเห็นได้ชัดเมื่อเทียบกับตอนอายุ 20 ปี

ผลกระทบในชีวิตประจำวัน

ผู้สูงอายุต้องการเวลามากขึ้นในการรับข้อมูลและคิดหาคำตอบที่เหมาะสม เมื่อเทียบกับตอนที่ยังอายุน้อย ผู้สูงอายุบางคนอาจมีปัญหาในการทำกิจกรรมที่ซับซ้อนซึ่งต้องใช้การประมวลผลข้อมูลอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะการขับรถ ซึ่งต้องอาศัยสมองในการสังเกตและประมวลผลข้อมูลจำนวนมากอย่างต่อเนื่อง พร้อมทั้งคิดหาคำตอบที่เหมาะสมอย่างรวดเร็ว

2.ความจำ คือ ความสามารถในการจดจำข้อมูล ซึ่งแบ่งออกเป็นประเภทหลักๆ ดังนี้

หน่วยความจำทำงาน หมายถึง ความสามารถในการเก็บข้อมูลชั่วคราวไว้ในใจและจัดการกับข้อมูลนั้นๆ เช่น การจำหมายเลขโทรศัพท์ใหม่ๆ แล้วกดโทรออก หน่วยความจำทำงานเกี่ยวข้องกับงานทางจิตหลายอย่าง รวมถึงการแก้ปัญหา การตัดสินใจ และการประมวลผลภาษา

ความจำระยะยาวเชิงความหมาย หมายถึง ข้อมูลเชิงข้อเท็จจริงที่เราเรียนรู้สะสมมาตลอดเวลา เช่น ชื่อเมืองหลวงของแต่ละประเทศ

ความจำเชิงเหตุการณ์ หมายถึง ความทรงจำเกี่ยวกับเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตของเราเอง โดยมีความเกี่ยวข้องกับสถานที่และเวลาที่เกิดเหตุการณ์นั้นๆ

ความจำเชิงกระบวนการ หรือที่รู้จักกันในชื่อ การเรียนรู้ทักษะ หมายถึง การเรียนรู้และจดจำวิธีการทำกิจกรรมบางอย่าง ซึ่งมักจะต้องใช้เวลาและการฝึกฝนอย่างต่อเนื่อง

ความจำเชิงอนาคต หมายถึง ความสามารถในการจดจำและทำสิ่งต่างๆ ในอนาคต

ความจำเป็นหัวข้อที่ซับซ้อน มีประเภทย่อยของความจำอีกมากมาย และผู้เชี่ยวชาญยังคงถกเถียงกันอยู่ว่าจะจำแนกและอธิบายวิธีการต่างๆ ที่ผู้คนจดจำข้อมูลหรือวิธีการทำสิ่งต่างๆ ได้อย่างไร

นอกจากนี้ สมองยังมีภาระหน้าที่ที่แตกต่างกันในการสร้างความจำ (บางครั้งเรียกว่าการเข้ารหัส) และการเรียกคืนความจำ ดังนั้น คนๆ หนึ่งอาจมีปัญหาในการจดจำบางสิ่งบางอย่าง เนื่องจากพวกเขามีปัญหาในการเข้ารหัสตั้งแต่แรก หรือเพราะพวกเขากำลังประสบปัญหาในการเรียกคืนอย่างรวดเร็ว

การเปลี่ยนแปลงของความจำเมื่ออายุมากขึ้น

แม้ว่าความจำหลายด้านจะเสื่อมลงเมื่ออายุมากขึ้น แต่ก็ไม่ใช่ทุกด้าน

ความจำทำงาน (Working memory): เป็นความจำที่ใช้ในการเก็บข้อมูลชั่วคราวขณะที่เรากำลังทำกิจกรรม เช่น การจำเบอร์โทรศัพท์สั้นๆ หรือการคำนวณเลขง่ายๆ ความจำทำงานที่เสื่อมลงอาจทำให้เรามีปัญหาในการจดจ่อกับสิ่งที่ทำอยู่ หรือทำหลายอย่างพร้อมกันได้ยากขึ้น
ความจำเชิงเหตุการณ์ (Episodic memory): เป็นความจำเกี่ยวกับเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตของเราเอง โดยเฉพาะเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อเร็วๆ นี้ ความจำเชิงเหตุการณ์ที่เสื่อมลงอาจทำให้เราจำไม่ได้ว่าเกิดอะไรขึ้นเมื่อวานนี้ หรือลืมนัดหมายสำคัญ
ความจำเชิงอนาคต (Prospective memory): เป็นความจำที่เกี่ยวกับการจดจำสิ่งที่ต้องทำในอนาคต เช่น การนัดหมาย การส่งงาน หรือการรับประทานยา ความจำเชิงอนาคตที่เสื่อมลงอาจทำให้เราลืมนัดหมาย หรือทำสิ่งต่างๆ ไม่ตรงตามเวลาที่กำหนดไว้

ประเภทของความจำที่มักจะยังคงเสถียรหรืออาจดีขึ้นเมื่ออายุมากขึ้นได้แก่

ความจำเชิงกระบวนการ (Procedural memory): เป็นความจำเกี่ยวกับวิธีการทำกิจกรรมต่างๆ เช่น การขี่จักรยาน การเล่นดนตรี หรือการขับรถ ความจำประเภทนี้มักจะยังคงอยู่และอาจดีขึ้นได้จากการฝึกฝนซ้ำๆ แม้ในวัยสูงอายุ
ความจำระยะยาวเชิงความหมาย (Semantic long-term memory): เป็นความจำเกี่ยวกับความรู้ทั่วไป เช่น คำศัพท์ ความหมายของคำศัพท์ หรือข้อเท็จจริงต่างๆ ความจำประเภทนี้มักจะยังคงอยู่และอาจดีขึ้นได้จากการเรียนรู้และสั่งสมประสบการณ์ตลอดชีวิต แม้ว่าในบางรายอาจเริ่มเสื่อมลงเมื่ออายุเกิน 70 ปี

ผลกระทบในชีวิตประจำวัน

ผู้สูงอายุโดยทั่วไปยังสามารถจดจำข้อมูลและความทรงจำที่เคยเรียนรู้มาได้ดี แต่ใช้เวลานานขึ้นในการเรียกคืนข้อมูลเหล่านั้น
ความสามารถในการทำกิจกรรมที่เคยฝึกฝนมาแล้ว (เช่น การพิมพ์) ยังคงเสถียร อย่างไรก็ตามผู้สูงอายุอาจต้องใช้เวลามากขึ้นและฝึกฝนมากขึ้นในการเรียนรู้กิจกรรมใหม่ๆ และสร้างความจำเชิงกระบวนการ
การเสื่อมของหน่วยความจำทำงานอาจทำให้ผู้สูงอายุใช้เวลานานขึ้นหรือมีปัญหาในการแก้ปัญหาที่ซับซ้อนหรือตัดสินใจเรื่องยากๆ มากขึ้น
การเสื่อมของความจำเชิงเหตุการณ์อาจทำให้ผู้สูงอายุหลงๆ ลืมๆ มากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับเหตุการณ์ล่าสุด
การเสื่อมของความจำเชิงอนาคตอาจทำให้ผู้สูงอายุลืมสิ่งที่ควรทำมากขึ้น
การให้เวลามากขึ้นและการสนับสนุนผู้สูงอายุในการเข้ารหัสข้อมูลลงในความจำของพวกเขา สามารถช่วยได้ ซึ่งต้องใช้เวลาในการประมวลผลและความสนใจที่เพียงพอ

3.ความสนใจ

ความสนใจคือ ความสามารถในการจดจ่อและโฟกัสไปที่สิ่งใดสิ่งหนึ่งโดยเฉพาะ เพื่อให้สามารถประมวลผลข้อมูลที่เกี่ยวข้องได้อย่างมีประสิทธิภาพ ประเภทย่อยที่สำคัญ ได้แก่

ความสนใจที่เลือกเฉพาะ คือความสามารถในการจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งโดยเฉพาะ แม้จะมีข้อมูลหรือสิ่งเร้าอื่นๆ ที่รบกวนและไม่เกี่ยวข้องอยู่รอบตัวก็ตาม

ตัวอย่าง: การค้นหาข้อมูลที่ต้องการจากเว็บไซต์ที่มีข้อมูลมากมาย หรือการติดตามบทสนทนาในสถานที่ที่มีเสียงดัง

ความสนใจแบบแบ่งแยก

ความสนใจแบบแบ่งแยก หรือที่รู้จักกันในชื่อ "การทำงานหลายอย่างพร้อมกัน" คือความสามารถในการจัดการกับหลายๆ งานหรือหลายๆ ข้อมูลพร้อมๆ กัน

ตัวอย่าง: อ่านสูตรอาหารไปด้วย ฟังเพลงไปด้วย หรือขับรถไปด้วยคุยโทรศัพท์ไปด้วย

ความสนใจที่ยั่งยืน คือ ความสามารถในการจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้เป็นเวลานาน

บางแง่มุมของความสนใจนั้นเสื่อมลงตามอายุ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง

ความสนใจที่เลือกเฉพาะ: ความสามารถในการจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งโดยเฉพาะ แม้จะมีสิ่งรบกวนรอบข้าง ก็จะลดลงตามอายุ
ความสนใจแบบแบ่งแยก: ความสามารถในการทำหลายๆ อย่างพร้อมกัน ก็จะลดลงเช่นกัน
ความสนใจที่ยั่งยืน: กลับกัน ความสามารถในการจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้เป็นเวลานาน กลับไม่ค่อยเสื่อมลงตามอายุ

ผลกระทบในชีวิตประจำวัน

เมื่ออายุมากขึ้นผู้สูงอายุจะถูกรบกวนได้ง่ายขึ้นจากเสียงรบกวน สิ่งที่รกสายตา หรือสถานการณ์ที่วุ่นวาย พวกเขาต้องใช้ความพยายามมากขึ้นในการจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีสิ่งอื่นๆ เกิดขึ้นพร้อมกัน นอกจากนี้ผู้สูงอายุจะทำหลายอย่างพร้อมกันได้ยากขึ้น หรือการเปลี่ยนจากงานหนึ่งไปยังอีกงานหนึ่งก็ทำได้ยากขึ้นเช่นกัน